Δεν υπάρχει άνθρωπος που δεν είχε παλινδρόμηση μια φορά στη ζωή του. Φανταστείτε όμως το βασανιστικό κάψιμο στο στήθος που προκάλεσε ένα βαρύ φαγητό και σας άφησε ξάγρυπνους μερικές ώρες, να είναι ένα καθημερινό πρόβλημα που καταστρέφει την  ποιότητα της ζωής σας. Αυτό το ζουν άνθρωποι με μεγάλες διαφραγματοκήλες ή άνθρωποι με χρόνια παλινδόρμηση λόγω ανεπάρκειας του σφικτήρα του οισοφάγου. Αυτό μπορούμε να το διορθώσουμε με ένα λαπαροσκοπικό χειρουργείο που θα κρατήσει τον ασθενή μόνο μια ημέρα στο νοσοκομείο και θα τον απαλλάξει από τη χρόνια χρήση φαρμάκων. Η θεραπεία της παλινδρομικής νόσου ήταν το αντικείμενο της διδακτορικής μου διατριβής από την Ιατρική Σχολή Αθηνών.

Τι είναι η παλινδρόμηση;

Η γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση είναι το φαινόμενο της επιστροφής του περιεχομένου του στομάχου προς τον οισοφάγο. Τα όξινα υγρά του στομάχου, όταν έρθουν σε επαφή με τον πιο ευαίσθητο οισοφάγο προξενούν αίσθημα καψίματος ή πόνου. Πρακτικά όλοι οι άνθρωποι κάποια στιγμή έχουν αισθανθεί το χαρακτηριστικό κάψιμο της παλινδρόμησης. Αυτό απέχει πολύ από το να χαρακτηρισθούν ασθενείς και η παλινδρόμησή τους, “παλινδρομική νόσος”.

Πόσο συχνή είναι η παλινδρομική νόσος;

Η παλινδρομική νόσος είναι ένα εξαιρετικά συχνή. Αν και απόλυτα καλοήθης και ακίνδυνη νόσος, στις δυτικές χώρες θεωρείται σημαντικό πρόβλημα κοινωνικής υγείας. Στις ΗΠΑ υπολογίζεται ότι το 45% του πληθυσμού εμφανίζει φαινόμενα παλινδρόμησης κάθε μήνα και ένας στους πέντε από αυτούς χρησιμοποιούν φάρμακα χωρίς ιατρική οδηγία. Ενδιαφέρον συμπέρασμα πολλών μελετών είναι ότι η παλινρόμηση δεν φαίνεται να επιδρά αθροιστικά με την πάροδο των ετών ή να εξελίσσεται από ηπιότερες σε σοβαρότερες μορφές. Η σοβαρότερη μορφή της νόσου σε κάθε άτομο πιθανώς να είναι η αρχική.

Πού οφείλεται η παλινδρόμηση;

Δύσκολα αναγνωρίζεται ένα και μόνο αίτιο της παλινδρόμησης. Γνωρίζουμε καλά ότι η παχυσαρκία, το  stress, το κάπνισμα και η έλλειψη φυσικής δραστηριότητας προκαλούν και επιδεινώνουν τα παλινδρομικά επεισόδια. Σε πολλές περιπτώσεις, το αίτιο φαίνεται να είναι μια λειτουργική διαταραχή του κατώτερου οισοφαγικού σφικτήρα. Ο σφικτήρας αυτός είναι ουσιαστικά μια ζώνη υψηλών πιέσεων του κατώτερου οισοφάγου που τον προστατεύει από την παλινδρόμηση. Για να διαπιστωθεί με ακρίβεια η επάρκεια του σφικτήρα,  ο ασθενής πρέπει να υποβληθεί σε μια εξέταση που ονομάζεται μανομετρία οισοφάγου. Περισσότερο σαφής είναι η αιτία της παλινδρόμησης σε ασθενείς που έχουν διαφραγματοκήλη καθώς τότε καταργείται ο λειτουργικός σφιγκτήρας αλλά και παγιδεύεται τροφή στο τμήμα του στομάχου που βρίσκεται μέσα στο θώρακα.

Ποια είναι τα συμπτώματα της παλινδρόμησης;

Το κύριο σύμπτωμα της παλινδρόμησης είναι το κάψιμο που αισθάνεται ο ασθενής στην περιοχή του στέρνου, στο κέντρο του θώρακα. Υπάρχουν όμως και μια σειρά άλλων συμπτωμάτων όπως τα ρεψίματα, τα φουσκώματα, η ναυτία ακόμη και η αναγωγή φαγητού που συνδέονται με την παλινδρόμηση. Σε σοβαρές περιπτώσεις, ο ασθενής μπορεί να αισθάνεται πόνο στο στήθος που του δημιουργεί πρόσθετη ανησυχία αφού θυμίζει και καρδιολογικό πόνο. Εκτός από τα συμπτώματα που συνδέονται με τον οισοφάγο, η παλινδρόμηση μπορεί να οδηγήσει σε μια σειρά εξω-οισοφαγικών εκδηλώσεων. Αυτές είναι ο βήχας, η φαρυγγίτιδα και η λαρυγγίτιδα με βραχνή φωνή αλλά και επεισόδια λοιμώξεων από το αναπνευστικό σύστημα.

Πότε η παλινδρόμηση απαιτεί θεραπεία;

Η θεραπεία της παλινδρόμησης είναι κατ’ αρχήν συντηρητική με φάρμακα και οδηγίες για αλλαγή του τρόπου ζωής. Φαρμακευτική θεραπεία δίνεται όταν τα συμπτώματα είναι πολύ συχνά και βασανιστικά, όταν η παλινδρόμηση προξενεί βλάβες στον οισοφάγο (σοβαρή οισοφαγίτιδα) ή όταν εμφανίζεται οισοφάγος Barrett. Θεραπεία επίσης απαιτείται όταν η παλινδρόμηση οδηγεί σε εξω-οισοφαγικές εκδηλώσεις και συμπτώματα. Σε περιπτώσεις που τα συμπτώματα είναι συνεχή και επηρεάζουν την ποιότητα ζωής του ασθενούς έρχεται ως πρόταση θεραπείας η χειρουργική επέμβαση.

Τι εξετάσεις πρέπει να γίνουν στον ασθενή με παλινδρόμηση;

Κάθε ασθενής με εικόνα παλινδρόμησης πρέπει να υποβάλλεται σε βασικές εξετάσεις που έχουν σκοπό να αποδείξουν την ύπαρξη της νόσου, να καθορίσουν τη βαρύτητά της αλλά και να αποκλείσουν την ύπαρξη άλλης παθολογικής κατάστασης.  Ο ασθενής πρέπει να υποβληθεί σε ενδοσκόπηση (γαστροσκόπηση) ώστε να διαπιστωθεί ο βαθμός φλεγμονής του οισοφάγου αλλά και να αποκλεισθεί η ύπαρξη σοβαρότερης νόσου όπως ο καρκίνος. Δύο ειδικές εξετάσεις που είναι η μανομετρία και η pHμετρία του οισοφάγου μπορεί να χρειασθούν όταν πλέον έχει τεθεί το ζήτημα της χειρουργικής επέμβασης για τη θεραπεία της παλινδρόμησης.

Τι είναι η διαφραγματοκήλη;

Το μεγαλύτερο μέρος του οισοφάγου βρίσκεται μέσα στο θώρακα του ανθρώπου. Αντίθετα, το στομάχι βρίσκεται ολόκληρο μέσα στην κοιλιά. Διαφραγματοκήλη ονομάζεται η είσοδος ενός μικρού ή μεγάλου τμήματος του στομάχου μέσα στο θώρακα. Η  απόφαση για χειρουργική αποκατάσταση λαμβάνεται μετά από προσεκτική εξέταση και μελέτη του ασθενούς.

Υπάρχουν δύο βασικοί τύποι διαφραγματοκήλης: η κατ’ επολίσθηση και η παραοισοφαγοκήλη. Η παραοισοφαγοκήλη θεωρείται πιο επικίνδυνη και αποτελεί απόλυτη ένδειξη για χειρουργείο

Υπάρχει σχέση ανάμεσα στη διαφραγματοκήλη και την παλινδρόμηση;

Η ύπαρξη διαφραγματοκήλης θεωρείται ότι προδιαθέτει στην ανάπτυξη παλινδρόμησης, χωρίς όμως αυτό να σημαίνει ότι κάθε ασθενής με διαφραγματοκήλη έχει και σοβαρή παλινδρόμηση. Φαίνεται ότι η παλινδρόμηση σε περιπτώσεις διαφραγματοκήλης οφείλεται σε συνολική διατάραξη της ανατομίας της γαστρο-οισοφαγικής συμβολής. Όταν υπάρχει διαφραγματοκήλη, το οξύ του στομάχου παγιδεύεται στην κήλη και μπορεί να ρέει προς το οισοφάγο. Αυτή η διαδικασία μπορεί να επαναλαμβάνεται σε κάθε κατάποση. Μπορούμε να συμπεράνουμε ότι η διαφραγματοκήλη, ανεξάρτητα από τον τρόπο με τον οποίο συμβάλλει στην παθογένεση της παλινδρόμηση, είναι υπεύθυνη για την επίταση και παραμονή των συμπτωμάτων και επίσης για τη συχνή αποτυχία της συντηρητικής αντιμετώπισης.

Ποια επέμβαση γίνεται στη διαφραγματοκήλη;

Η διαφραγματοκήλη και η γαστρο-οισοφαγική παλινδρόμηση αντιμετωπίζονται χειρουργικά με την ίδια επέμβαση. Πρόκειται για την επέμβαση της λαπαροσκοπικής θολοπλαστικής που συνήθως αναφέρεται με το όνομα Θολοπλαστική κατά Nissen. Σε αυτήν την επέμβαση, ολόκληρο το στομάχι τοποθετείται ξανά μέσα στην κοιλιά και στη συνέχεια αναδιπλώνεται ένα τμήμα του γύρω από τον οισοφάγο. Η επέμβαση συνοδεύεται από μια σειρά άλλων παρεμβάσεων στην περιοχή και έχει σκοπό να δημιουργήσει αυξημένη πίεση στον κοιλιακό οισοφάγο ώστε να αποφεύγεται η παλινδρόμηση αλλά και να καθηλώνει το στομάχι στην κοιλιά ώστε να αποφύγουμε υποτροπή της διαφραγματοκήλης.

Πως γίνεται η επέμβαση της θολοπλαστικής κατά Nissen;

Η επέμβαση γίνεται λαπαροσκοπικά με τον ασθενή να παραμένει στο νοσοκομείο μία με δύο ημέρες. Ο μετεγχειρητικός πόνος είναι ελάχιστος όπως και η δυσκολία στην κίνηση.  Μετά την επέμβαση συστήνεται προσεκτική δίαιτα για λίγο καιρό ώστε να προστατευθεί το στομάχι. Η φαρμακευτική αγωγή με αντιόξινα φάρμακα συνεχίζεται για λίγο καιρό ακόμη και ο ασθενής επιστρέφει στις δραστηριότητές του σε περίπου 7 ημέρες.

Υπάρχουν επιπλοκές μετά την επέμβαση;

Κάθε χειρουργική επέμβαση συνοδεύεται από κάποιο ποσοστό κακών αποτελεσμάτων. Το πιο γνωστό πρόβλημα μετά από μια θολοπλαστική είναι το φαινόμενο της δυσφαγίας και του φουσκώματος του στομάχου. Συνήθως τα συμπτώματα είναι ήπια και τις περισσότερες φορές λύνονται μετά από λίγο καιρό. Σε σπάνιες περιπτώσεις, μπορεί να λυθεί η θολοπλαστική ή να ανέβει ολόκληρη μέσα στο θώρακα. Τότε, μπορεί να απαιτηθεί νέα επέμβαση.