Οι ασθενείς έρχονται φοβισμένοι και συνήθως αφήνουν για το τέλος την ερώτηση που φοβούνται περισσότερο: «Γιατρέ, θα έχω σακουλάκι;»

Σχεδόν πάντα η απάντηση είναι «Όχι» αλλά η σωστή απάντηση είναι: «αν πρέπει, θα έχετε και θα συνεχίσετε τη ζωή σας κανονικά. Η ζωή είναι πιο σημαντική από την τουαλέτα»

Το σακουλάκι, η «παρά φύση έδρα», η κολοστομία, η στομία… είναι ένα σωτήριο βήμα που σώζει ανθρώπους εδώ και περισσότερο από 100 χρόνια. Δεν είναι αναπηρία, είναι ασφάλεια και ανάγκη, είναι ο τρόπος να συνεχίσουμε μια δημιουργική ζωή αν οι συνθήκες το απαιτήσουν. Oι συνθήκες τελικά το απαιτούν σπάνια. Εκπαιδεύτηκα στην περίφημη «χαμηλή πρόσθια εκτομή» την επέμβαση που θεραπεύει τον καρκίνο του ορθού χωρίς μόνιμη κολοστομία στο κέντρο όπου γεννήθηκε η σύγχρονη χειρουργική του καρκίνου του ορθού, στο North Hampshire Hospital. Το 2001, επισκέφθηκα το Basingstoke και έμαθα τον τρόπο από τους ίδιους χειρουργούς που καθιέρωσαν την Ολική Εκτομή του Μεσοορθού ως τον χρυσό κανόνα της σύγχρονης χειρουργικής. Τους Brendan Moran και RJ Heald. Από τότε χειρουργώ με τη βεβαιότητα ότι κάνω το καλύτερο για τον ασθενή μου.

Τι είναι λοιπόν η “στομία”;

Με τον όρο στομία εννοούμε την ένωση ενός σπλάχνου με το δέρμα. Όργανα με τα οποία μπορεί να δημιουργηθεί μια στομία είναι το παχύ και το λεπτό έντερο, το στομάχι, οι ουρητήρες, οι νεφροί και η κύστη. Η κολοστομία οδηγεί το περιεχόμενο του εντέρου σε ένα σακουλάκι που είναι κολλημένο στο δέρμα το οποίο και αλλάζει ο ασθενής όποτε χρειάζεται.

Πότε είναι απαραίτητες οι στομίες;

Στομίες κατασκευάζονται όταν για οποιοδήποτε λόγο ένα κομμάτι εντέρου πρέπει να αφαιρεθεί αλλά δεν είναι ασφαλές να ενωθεί ξανά το υπόλοιπο έντερο. Επίσης αν πρέπει να αφαιρεθούν οι σφικτήρες και ο πρωκτός και άρα δεν θα έχουμε εγκράτεια. Ακόμη, όταν το έντερο υπάρχει αλλά δεν λειτουργεί ή όταν η φυσιολογική έξοδος είναι φραγμένη.

Τι ειδών στομίες έχουμε;

Οι στομίες διακρίνονται ανάλογα με το όργανο που χρησιμοποιείται. Έτσι έχουμε:

Κολοστομία: από το παχύ έντερο

Ειλεοστομία: από το λεπτό έντερο

Γαστροστομία: από το στομάχι

Οι στομίες χαρακτηρίζονται και ως “μόνιμες” ή “προσωρινές” ανάλογα με το αν υπάρχει στο μέλλον η δυνατότητα να την κλείσουμε. Τέλος ένα σημαντικό τεχνικό χαρακτηριστικό είναι αν μια στομία είναι “τελική” ή “loop”. Στις τελικές στομίες, το κομμένο τμήμα του εντέρου καθηλώνεται στο δέρμα. Στις loop στομίες, υπάρχουν δύο στόμια. Το ένα στόμιο είναι το ενεργό και το άλλο απλά προσφέρει πρόσβαση στο τμήμα του εντέρου που δεν χρησιμοποιείται. Οι loop στομίες είναι πιο εύκολο να κλείσουν με μια μικρή επέμβαση.

Πως πρέπει να είναι κατασκευασμένη μια στομία;

Η στομία πρέπει να είναι κατασκευασμένη σε σημείο της κοιλιάς που να είναι εύκολα προσβάσιμο από τον ασθενή. Πρέπει να είναι προσιτή και με τα δύο χέρια ώστε να γίνεται εύκολα η αλλαγή του σάκου. Πρέπει να εξέχει από το δέρμα όσο είναι απαραίτητο ώστε η βάση του σάκου να εφαρμόζει όσο πιο καλά γίνεται. Αυτό είναι ιδιαίτερα σημαντικό στις ειλεοστομίες οι οποίες έχουν πολύ υδαρές και ερεθιστικό περιεχόμενο. Οι ειλεοστομίες πρέπει να εξέχουν από τον δέρμα περίπου 2cm ενώ οι κολοστομίες αρκεί να είναι στο ίδιο επίπεδο με το δέρμα.

Το σημείο της στομίας πρέπει να είναι μακριά από ουλές, αναδιπλώσεις της κοιλιάς καθώς και από σημεία που συνήθως περνούν ζώνες. Γι΄ αυτό το λόγο, το σημείο της στομίας πρέπει να σημαδεύεται πριν από τον χειρουργείο και με τον ασθενή σε όρθια και σε καθιστή θέση.

Γιατί στις στομίες χρειάζονται σάκκοι;

Οι στομίες δεν έχουν σφικτήρες ώστε να ελέγχεται η ροή του περιεχομένου του εντέρου. Αποτέλεσμα είναι, οι κενώσεις να μην ελέγχονται από τη θέλησή μας. Η λύση σε αυτό το πρόβλημα είναι η τοποθέτηση γύρω από τη στομία μιας βάσης από ειδικό κερί πάνω στην οποία προσαρμόζονται ειδικοί σάκοι. Οι σάκοι αυτοί διαθέτουν και ειδικά φίλτρα ώστε να λύνεται και το πρόβλημα των αερίων και των οσμών. Η τεχνολογία των σάκκων έχει αναπτυχθεί τόσο πολύ σήμερα που η ζωή των ασθενών είναι απολύτως φυσιολογική.

Πως μοιάζει μια στομία;

Αυτό που βλέπει ο χειρουργημένος είναι ένα στόμιο που σχηματίζεται από τον εσωτερικό χιτώνα του εντέρου που ονομάζεται “βλεννογόνος”. Ο βλεννογόνος είναι φυσιολογικά έντονα κόκκινος. Όμως, δεν είναι ευαίσθητος και δεν πονάει. Τις πρώτες ημέρες μετά την επέμβαση όλη η περιοχή θα είναι λίγο πρησμένη. Πρέπει να περάσουν λίγες εβδομάδες μέχρι η στομία να λάβει την τελική της μορφή.  Είναι συχνό μικροτραυματισμοί του εντέρου να οδηγήσουν στην εμφάνιση λίγου αίματος στο σάκκο. Αυτό δεν είναι σπάνιο αλλά σπάνια είναι ανησυχητικό. Σημαντικό είναι το δέρμα γύρω από τη στομία να μην έρχεται σε επαφή με τα κόπρανα. Αυτό επιτυγχάνεται με την καλή εφαρμογή της βάσης της στομίας. Σε διαφορετική περίπτωση μπορεί να εμφανισθεί δερματίτιδα.

Ποιος προμηθεύει τα υλικά φροντίδας της στομίας;

Η τεχνολογία των υλικών της στομίας έχει αναπτυχθεί πολύ τις τελευταίες δεκαετίες με αποτέλεσμα, οι άνθρωποι με στομία να μπορούν να συμμετάσχουν σε κάθε πιθανή δραστηριότητα. Οι εταιρείες παραγωγής αυτών των υλικών αναλαμβάνουν συνήθως και την εκπαίδευση των ασθενών και των συνοδών τους. Τα υλικά καλύπτονται από όλα τα ασφαλιστικά ταμεία.

Πόσο συχνά γίνεται κολοστομία για καρκίνο του παχέος εντέρου?

Ήδη από τη δεκαετία του ’80 έχει μειωθεί δραματικά ο αριθμός των επεμβάσεων που απαιτούν μόνιμη κολοστομία. Η ανάπτυξη των ιατρικών υλικών και η τεχνολογία των συρραπτικών μηχανημάτων μαζί με την καλύτερη κατανόηση της παθολογίας του καρκίνου του ορθού, οδήγησε σε τεράστια μείωση της ανάγκης για μόνιμη κολοστομία. Αποτελεί μάλιστα δείγμα ποιότητας της χειρουργικής ενός κέντρου να πραγματοποιεί λίγες μόνιμες στομίες. Η διάσωση των σφικτήρων δεν είναι προτεραιότητα όταν αντιμετωπίζουμε έναν χαμηλό καρκίνο του ορθού αλλά είναι ο δεύτερος σημαντικότερος στόχος μετά την ίαση.