Εκκολπώματα στο έντερο θα αποκτήσουμε σχεδόν όλοι όσο μεγαλώνουμε. Δεν είναι σαφές το πως δημιουργούνται αλλά γνωρίζουμε πως έχουν επιπλοκές και τότε χρειαζόμαστε μια σίγουρη γνώμη από τον ειδικό. Ασχολήθηκα ιδιαίτερα με την εκκολπωματική νόσο και την αντιμετώπισή της στο νοσοκομείο York General Hospital. Η έρευνα μας αφορούσε τη μελέτη των φακέλων 266 ασθενών που είχαν χειρουργηθεί για εκκολπώματα. Τα αποτελέσματα της μελέτης ανακοινώθηκαν στο 9th International Colorectal Meeting στην Stresa, Italy, στο Association of Coloproctology of Great Britain and Ireland το 2006 στο Edindurg καθώς και στο αντίστοιχο Πανελλήνιο Χειρουργικό Συνέδριο. Συλλέγοντας και αναλύοντας τα στοιχεία, κατάλαβα πως λειτουργεί αυτή η νόσος. Πότε πρέπει να χειρουργήσω και πότε να περιμένω να δράσουν τα αντιβιοτικά. Πότε να συστήσω σε έναν ασθενή να χειρουργηθεί προγραμματισμένα και πότε να δώσω απλές διαιτητικές συμβουλές. Ας δούμε λοιπόν τι είναι τα εκκολπλωματα:

Τα εκκολπώματα είναι μικρές φούσκες που σχηματίζονται στο τοίχωμα του παχέος εντέρου. Στην ουσία είναι προβολή του εσωτερικού χιτώνα (βλεννογόνος) μέσα από τα υπόλοιπα στρώματα του τοιχώματος του εντέρου.

Πως δημιουργούνται τα εκκολπώματα;

Τα εκκολπώματα φαίνεται ότι δημιουργούνται από τις υψηλές πίεσεις που αναπτύσσονται μέσα στον αυλό του εντέρου αλλά και την προοδευτική αδυναμία του τοιχώματος. Πιθανολογούμε ότι το έντερο κάνει έντονους σπασμούς και αυξάνει τις πιέσεις όταν δεν έχει μέσα του αρκετό περιεχόμενο για να προωθήσει. Αυτό συμβαίνει διότι στο δυτικό κόσμο τρώμε όλο και λιγότερα όσπρια, φρούτα και λαχανικά. Οι φυτικές ίνες είναι που δίνουν όγκο στα κόπρανα και εξασφαλίζουν την καλή λειτουργία του εντέρου. Η εκκολπωματική νόσος λοιπόν είναι κυρίως νόσος του δυτικού κόσμου.

Πόσο συχνά είναι τα εκκολπώματα;

Τα εκκολπώματα είναι εξαιρετικά συχνά και ειδικά στην τρίτη ηλικία. Υπολογίζεται ότι δύο στους τρεις ανθρώπους ένω των 80 ετών έχουν εκκολπώματα.

Σε ποια σημεία του εντέρου δημιουργούνται τα εκκολπώματα;

Εκκολπώματα μπορεί να υπάρχουν σε οποιοδήποτε σημείο του εντέρου αλλά πιο συχνά συγκεντρώνονται στο αριστερό τμήμα και ειδικά στο σιγμοειδές. Τα εκκολπώματα που εμφανίζονται στην αρχή του παχέος εντέρου (δεξιό τμήμα) μάλλον δεν οφείλονται σε κακές διατροφικές συνήθειες, εμφανίζονται σε νεαρότερους ασθενείς και έχουν την τάση να αιμορραγούν συχνότερα.

Τι συμπτώματα έχουν τα εκκολπώματα;

Τις περισσότερες φορές, δεν έχουν κανένα σύμπτωμα και η διάγνωση γίνεται τυχαία κατά τη διάρκεια μιας κολονοσκόπησης. Όταν υπάρχουν συμπτώματα, αυτά συγχέονται πολύ με την εικόνα του ευερέθιστου εντέρου ή κάποιας αδιευκρίνιστης κολίτιδας. Μπορεί να υπάρχει δυσκοιλιότητα αλλά και μερικές φορές διάρροια, πόνοι στο αριστερό πλάγιο της κοιλιάς ή και αίμα κατά την κένωση. Φαίνεται λοιπόν ότι τα εκκολπώματα δεν έχουν ειδικά συμπτώματα αλλά μοιράζονται τα συνηθισμένα συμπτώματα των γνωστών παθήσεων του εντέρου.

Ποιες είναι οι επιπλοκές των εκκολπωμάτων;

Οι επιπλοκές των εκκολπωμάτων είναι κυρίως δύο: η φλεγμονή και η αιμορραγία. Οι περισσότεροι άνθρωποι με εκκολπώματα δεν θα αντιμετωπίσουν ποτέ επιπλοκές από αυτά. Από την άλλη πλευρά, είναι εντυπωσιακό ότι οι μισοί από τους ανθρώπους που θα νοσηλευθούν για κάποια επιπλοκή των εκκολπωμάτων δεν γνώριζαν καν ότι τα έχουν.

Τι είναι η οξεία εκκολπωματίτιδα;

Η οξεία εκκολπωματίτιδα είναι φλεγμονή του τοιχώματος του εντέρου που πιστεύουμε ότι  ξεκινά από κάποιο εκκόλπωμα. Η παλιά και βολική θεωρία λέει ότι ένα εκκόλπωμα φλεγμαίνει όταν αποφραχθεί το στόμιο του παγιδεύοντας κόπρανα και μικρόβια. Σήμερα δεν είμαστε πολύ σίγουροι για την αιτία. Πιθανώς, πρόκεται για γενικευμένη φλεγμονώδη αντίδραση του οργανισμού απέναντι στο ίδιο το τοίχωμα του εντέρου. Η φλεγμονή εκδηλώνεται με πόνο στο αριστερό μέρος της κοιλιάς, πυρετό, δυσκοιλιότητα ή διάρροια αλλά και μικρή απώλεια αίματος.

Πως γίνεται η διάγνωση της εκκολπωματίτιδας

Η υποψία τίθεται από την κλινική εικόνα του πόνου αριστερά με πυρετό ενώ αυξημένα είναι τα λευκά αιμοσφαίρια και η CRP. Για την οριστική διάγνωση χρειάζεται αξονική τομογραφία η οποία αναδυκνείει τη φλεγμονή αλλά και την έκταση της βλάβης. Κολονοσκόπηση γίνεται μόνο αφού περάσει η οξεία φάση του επεισοδίου, μετά από μερικές εβδομάδες με σκοπό να αποκλεισθούν άλλες παθήσεις του εντέρου.

Πως μπορεί να εξελιχθεί η εκκολπωματίτιδα;

Δεν μπορούμε να προβλέψουμε τη βαρύτητα της επιπλοκής αλλά στις περισσότερες περιπτώσεις αρκεί η χορήγηση αντιβίωσης και ο περιορισμός της τροφής για λίγες ημέρες. Εάν όμως συμβεί διάτρηση του εντέρου, αυτή μπορεί εξελιχθεί σε απόστημα μέσα στην κοιλιά ή γενικευμένη περιτονίτιδα. Στις βαρύτερες μορφές της επιπλοκής μπορεί να απαιτηθούν αρκετές παρεμβάσεις όπως η παροχέτευση ενός αποστήματος υπό αξονικό τομογράφο, η λαπαροσκόπηση με πλύση της κοιλιάς και παροχέτευση και φυσικά η ανοικτή επέμβαση.

Τι συμβαίνει μετά από πολλαπλά επεισόδια φλεγμονών;

Αλλεπάλληλα επεισόδια εκκολπωματίτιδας μπορεί να στενέψουν πολύ το έντερο με αποτέλεσμα χρόνια δυσκοιλιότητα ή και επεισόδια ειλεού. Σε σπάνιες περιπτώσεις, έντονες φλεγμονές μπορεί να δημιουργήσουν συρίγγια με άλλα όργανα. Συρίγγια μπορεί να δημιουργηθούν ανάμεσα στο έντερο και την ουροδόχο κύστη ή τον κόλπο. Ειδικά σε γυναίκες με παλαιά υστερεκτομή η πιθανότητα ανάπτυξης συριγγίων είναι μεγαλύτερη. Αυτές οι επιπλοκές αντιμετωπίζονται χειρουργικά.

Ποιοι ασθενείς έχουν μεγαλύτερο κίνδυνο επιπλοκών;

Από μελέτες έχει φανεί ότι ασθενείς που λαμβάνουν αντιφλεγμονώδη φάρμακα, διαβητικοί, ασθενείς με ρευματοειδή αρθρίτιδα και ασθενείς που λαμβάνουν αντιπηκτικά έχουν περισσότερες πιθανότητες να υποστούν τις επιπλοκές των εκκολπωμάτων.

Τι συμβαίνει με την αιμορραγία από εκκολπώματα;

Σε σπάνιες περιπτώσεις, τα εκκολπώματα μπορεί να οδηγήσουν τον ασθενή στο νοσοκομείο με αιμορραγία. Οι αιμορραγίες αυτές συνήθως δεν είναι απειλητικές για τη ζωή αλλά απαιτούν μεταγγίσεις.

Πότε χειρουργείται η εκκολπωματική νόσος;

Ο ασθενής με εκκολπώματα μπορεί να χρειαστεί επείγον χειρουργείο για μια επιπλοκή όπως η ελεύθερη διάτρηση με περιτονίτιδα ή η αιμορραγία. Προσπαθούμε να αποφεύγουμε τα επείγοντα χειρουργεία εκτός φυσικά αν η επιπλοκή είναι απειλητική και προέχει να σωθεί η ζωή του ασθενούς. Σε αυτές τις περιπτώσεις, θα είμαστε εκεί, όλη η ομάδα, και θα ξεπεράσουμε τη δυσκολία γρήγορα και με ασφάλεια.

Χειρουργείο όμως μπορεί να χρειαστεί και σε ασθενείς που λόγω πολλών φλεγμονών έχουν έντονα συμπτώματα δυσκοιλιότητας ή και απόφραξης του εντέρου. Εδώ, υπάρχει χρόνος για να σχεδιαστεί η καλύτερη επέμβαση για τις ανάγκες του ασθενούς και όλη η νοσηλεία να είναι γρήγορη, ανώδυνη και χωρίς αγωνίες.

Τι είδους επέμβαση πραγματοποιείται;

Στόχος της επέμβασης είτε αυτή είναι επείγουσα είτε προγραμματισμένη είναι η αφαίρεση του τμήματος του εντέρου που πάσχει και έχει τα περισσότερα εκκολπώματα. Το τμήμα αυτό είναι σχεδόν πάντα το σιγμοειδές. Εάν η επέμβαση γίνεται επειγόντως και σε κακές συνθήκες (διάτρηση του εντέρου, περιτονίτιδα) μπορεί να μην είναι ασφαλές να ενωθεί το έντερο και να πρέπει να γίνει προσωρική στομία.

Υπάρχει σχέση ανάμεσα στα εκκολπώματα και τον καρκίνο του παχέος εντέρου;

Όχι. Το μόνο πρόβλημα που δημιουργείται είναι ότι τα συμπτώματα της εκκολπωματικής νόσου μοιάζουν πολύ με αυτά ενός καρκίνου στο έντερο. Η διάγνωση μπαίνει μόνο με κολοσκόπηση. Σε επείγουσες καταστάσεις, μπορεί να είναι αδύνατο για το χειρουργό να διακρίνει ανάμεσα στην καλοήθη εκκολπωματίτιδα και έναν καρκίνο του εντέρου. Τότε, είναι υποχρεωμένος να αντιμετωπίσει τον ασθενή σαν να είχε μια κακοήθεια. Η απάντηση δίνεται τελικά από την ιστολογική έκθεση του τμήματος του εντέρου που αφαιρείται.

Πως μπορεί κάποιος να προστευθεί από την εκκολπωματική νόσο

Η μόνη γνωστή και μελετημένη τακτική προστασίας από τα εκκολπώματα αλλά και τις επιπλοκές τους είναι η καταναλωση τροφών πλούσιων σε φυτικές ίνες.