Η τοποθέτηση γαστρικού δακτυλίου υπήρξε για μια δεκαετία η πιο διαδεδομένη επέμβαση κατά της παχυσαρκίας στην Ευρώπη. Σήμερα, είναι μια παρωχημένη και αναξιόπιστη επιλογή. Δεν τη συστήνω, και πλέον πολύ συχνά αφαιρούμε όσους δακτυλίους είχαν τοποθετηθεί τη δεκαετία του 2000! Υπάρχουν αξιόπιστες λύσεις στο πρόβλημα της παχυσαρκίας και ο δακτύλιος έχει πλέον περισσότερο ιστορικό ενδιαφέρον.
Τι είναι ο γαστρικός δακτύλιος;
Κατά την επέμβαση, τοποθετείται στην είσοδο του στομάχου και κοντά στον οισοφάγο ένας ρυθμιζόμενος δακτύλιος από σιλικόνη ο οποίος περιορίζει δραστικά την ποσότητα τροφής που μπορεί να προωθηθεί στο στομάχι. Ο δακτύλιος είναι συνδεδεμένος με ένα τύμπανο (port) που τοποθετείται κάτω από το δέρμα και το χρησιμοποιεί ο ιατρός για να ρυθμίζει την πίεση που θα ασκεί ο δακτύλιος στο στομάχι.
Πως επιτυγχάνεται η απώλεια βάρους;
Ο δακτύλιος είναι μια περιοριστική ή ακόμη περισσότερο μια δυσφαγική επέμβαση. Ο χειρουργημένος δεν μπορεί να καταπιεί μεγάλες μπουκιές διότι η κατάποση εμποδίζεται από τον δακτύλιο. Όμως, υγρές ή μαλακές τροφές διέρχονται με σχετική ευκολία. Αυτό είναι ένα βασικό πρόβλημα στο σχεδιασμό της επέμβασης. Ο άνθρωπος που πεινάει, δεν μπορεί για πολύ καιρό να συνεργάζεται με έναν «χωροφύλακα» στην κοιλιά του. Έτσι, σιγά σιγά συνηθίζει και τρώει μαλακές τροφές που όμως συνήθως είναι και εντελώς ανθυγειινές.
Πως γίνεται η ρύθμιση του δακτυλίου?
Ο δακτύλιος διαθέτει ένα θάλαμο σιλικόνης που συνδέεται με το τύμπανο (port) και μπορεί να γεμίσει με ορό. Οι ρυθμίσεις ξεκινούν ένα μήνα μετά την τοποθέτηση και μπορεί να χρειαστούν μερικές προσπάθειες μέχρι να επιτευχθεί η σωστή ρύθμιση που είναι διαφορετική για κάθε άτομο.
Πως γίνεται η επέμβαση?
Η επέμβαση γίνεται λαπαροσκοπικά. Δηλαδή, με τέσσερις ή πέντε τομές του ενός εκατοστού εισέρχεται στην κοιλιά μία κάμερα και λεπτά εργαλεία. Ο δακτύλιος τοποθετείται σε συγκεκριμένη θέση και το τύμπανο εμφυτεύεται στο λίπος της κοιλιάς. Η θέση όπου τοποθετείται ο δακτύλιος έχει μεταβληθεί αρκετά στην πορεία του χρόνου και με την απόκτηση εμπειρίας. Αρχικά, ο δακτύλιος περιέβαλε το στομάχι αρκετά χαμηλά αφήνοντας ένα μεγάλο γαστρικό θύλακο όπου αποθηκεύονταν η τροφή. Τα κακά αρχικά αποτελέσματα οδήγησαν σε πλήρη αναθεώρηση της τεχνικής με τον δακτύλιο να τοποθετείται όλο και πιο κοντά στον οισοφάγο αφήνοντας ελάχιστο στομάχι πάνω από το σημείο σύσφιξης. Σκοπός ήταν η επέμβαση να γίνεται όσο πιο δυσφαγική ώστε να αποθαρύνονται και τα βουλιμικά επεισόδια.
Υπάρχουν επιπλοκές μετά την επέμβαση;
Όλες οι ιατρικές πράξεις συνοδεύονται από κάποιο ποσοστό επιπλοκών. Στην περίπτωση του δακτυλίου, τα ποσοστά άμεσων επιπλοκών είναι εξαιρετικά χαμηλά και μόλις πλησιάζουν το 1%. Η σοβαρότερη άμεση εγχειρητική επιπλοκή αφορά τον τραυματισμό του στομάχου. Η επιπλοκή αυτή είναι εξαιρετικά σπάνια αλλά μπορεί να οδηγήσει σε επανεπέμβαση. Άλλες επιπλοκές μπορεί να αφορούν το αναπνευστικό (λοιμώξεις) οπότε πρέπει με συνέπεια να ακολουθήσετε τις οδηγίες που θα λάβετε. Οι επιπλοκές πάντα θα συμβαίνουν αλλά και πάντα θα αντιμετωπίζονται με επιτυχία όταν υπάρχει καλή συνεργασία με τους ιατρούς.
Τι ποσοστό επιτυχίας έχει ο δακτύλιος παχυσαρκίας;
Παρά τη μεγάλη διάδοση της τεχνικής, το συνολικό ποσοστό επιτυχίας στην απώλεια βάρους δεν ξεπερνά το 30-40% σε βάθος πενταετίας. Ο δακτύλιος έχει πλέον περιορισμένες ενδείξεις και οι περισσότεροι χειρουργοί παχυσαρκίας τον αποφεύγουν. Ο λόγος είναι ότι ο έλεγχος των κιλών είναι δύσκολος και ο στόχος σπάνια επιτυγχάνεται. Επίσης, λόγω προβλημάτων που προκύπτουν με τον χρόνο, πολλές συσκευές πρέπει να αφαιρεθούν. Με την αφαίρεση του δακτυλίου, όποια απώλεια βάρους είχε επιτευχθεί, χάνεται μια και οι περισσότεροι ασθενείς επιστρέφουν σε παλιές συνήθειες κατανάλωσης θερμίδων.
Υπάρχουν επιπλοκές που παρατηρούνται καιρό μετά την τοποθέτηση;
Ο δακτύλιος είναι μια συσκευή. Προβλήματα μπορεί να παρουσιασθούν ακόμη και χρόνια μετά την τοποθέτηση. Τα πιο συχνά προβλήματα αφορούν το port το οποίο μπορεί να χάσει τη σταθερή του θέση και να «γυρίσει», να μολυνθεί ή και απλά να χαλάσει η συνδεσμολογία του. Σε κάθε τέτοια περίπτωση απαιτείται επανατοποθέτηση ή αντικατάσταση του port.
Τι είναι η ολίσθηση του δακτυλίου;
Η ολίσθηση είναι μια επιπλοκή της επέμβασης που συνήθως παρατηρείται σε ασθενείς με συχνούς και έντονους εμέτους. Δεν ολισθαίνει ο δακτύλιος αλλά ο θόλος του στομάχου μέσα από τον δακτύλιο. Η επιπλοκή συνοδεύεται από πόνο και συνεχείς εμέτους και απαιτείται η άμεση αποσυμπίεση του δακτυλίου με αφαίρεση του υγρού του ρυθμιζόμενου θαλάμου. Εάν συμβεί ολίσθηση, ο δακτύλιος είναι μάλλον καταδικασμένος και πρέπει να αφαιρεθεί. Η διάγνωση επιβεβαιώνεται με απλή ακτινογραφία ή ακτινογραφία με κατάποση σκιαγραφικής ουσίας (διάβαση με γαστρογραφίνη). Η ολίσθηση επιβεβαιώνεται με μια απλή εξέταση που περιλαμβάνει την ακτινοσκοπική μελέτη ενώ ο ασθενής καταπίνει ένα ακτινοσκιερό υγρό (γαστρογραφίνη).
Η διάγνωση γίνεται εύκολα διότι ο δακτύλιος χάνει τη φυσιολογική θέση των 45ο, φαίνεται ολόκληρος σε άμεση προβολή ενώ η γαστρογραφίνη παγιδεύεται στο γαστρικό θύλακο. Ανεξάρτητα από τους διαφορετικούς τύπους ολίσθησης που παρουσιάζονται, ο δακτύλιος είναι μάλλον καταδικασμένος και πρέπει να αφαιρεθεί.
Τι είναι η είσφρυση του δακτυλίου;
Είσφρυση είναι η είσοδος ενός τμήματος του δακτυλίου στο στομάχι μετά από διάβρωση του τοιχώματος του στομάχου. Συνήθως συμβαίνει καιρό μετά την τοποθέτηση και μπορεί να εκδηλωθεί με πόνο, εμέτους ή και χαμηλή πυρετική κίνηση. Μερικές φορές εκδηλώνεται με μόλυνση του port. Σε κάθε περίπτωση, ο δακτύλιος πρέπει να αφαιρεθεί και αυτό μπορεί να γίνει με συνδυασμένης ενδοσκόπηση και χειρουργική αφαίρεση του port.
Τι είναι η διάταση του οισοφάγου;
Υπάρχουν περιπτώσεις όπου η κακή ρύθμιση του δακτυλίου ή βουλιμικά επεισόδια που συνοδεύονται από εμέτους μπορεί να οδηγήσουν σε σημαντική διάταση του οισοφάγου. Η διάταση παίρνει τη μορφή “ψευδοαχαλασίας” και όταν επιβεβαιωθεί, απαιτείται άμεσα να ανοίξει ο δακτύλιος και στη συνέχεια να αφαιρεθεί. Η επιπλοκή δεν είναι συχνή αλλά πρέπει να αντιμετωπίζεται με μεγάλη σοβαρότητα από τον ασθενή και τον ιατρό.
Υπάρχουν τεχνικά προβλήματα με το δακτύλιο;
Οι δακτύλιοι που κυκλοφορούν στο εμπόριο έρχονται με κάποιου τύπου βιομηχανική εγγύηση αλλά και την αντίστοιχη έγκριση από τον ΕΟΦ ως εμφυτευόμενες συσκευές. Καλό είναι να χρησιμοποιούνται δακτύλιοι από γνωστές εταιρείες διότι πιθανότατα έτσι αποφεύγονται μελλοντικά μηχανικά προβλήματα.
Πως αφαιρείται ένας δακτύλιος;
Η αφαίρεση του δακτυλίου γίνεται με χειρουργική επέμβαση συνήθως λαπαροσκοπικά. Αν και διαφημίστηκε ως εύκολα αναστρέψιμη τεχνική, η αφαίρεσή του μπορεί να αποδειχθεί δύσκολη τεχνικά και πρέπει ο χειρουργός να έχει εμπειρία στη συγκεκριμένη επέμβαση καθώς και να γνωρίζει τους διάφορους τύπους δακτυλίου και τα τεχνικά τους χαρακτηριστικά. Δυστυχώς η επέμβαση είναι πλέον αρκετά συχνή λόγω των αποτυχιών της τεχνικής αλλά και του τεράστιου αριθμού δακτυλίων που τοποθετήθηκαν την τελευταία δεκαετία. Έχω αφαιρέσει πολλούς δακτυλίους όλων των τύπων χωρίς να μετατραπεί ποτέ η επέμβαση σε ανοικτή.
Η αφαίρεση του δακτυλίου μπορεί να συνοδευτεί από άλλη βαριατρική επέμβαση;
Το ερώτημα αυτό δεν έχει απλή απάντηση. Θεωρείται δεδομένο ότι η αφαίρεση του δακτυλίου οδηγεί τον ασθενή στην πλήρη ανάκτηση του βάρους του και την επιστροφή στην παχυσαρκία. Κατά συνέπεια πάντα πρέπει να εξετάζεται η περίπτωση να μετατραπεί άμεσα η επέμβαση σε επιμήκη γαστρεκτομή ή παράκαμψη. Οι μελέτες έχουν δείξει ότι οι διπλές επεμβάσεις συνοδεύονται από μεγαλύτερο ποσοστό επιπλοκών. Σαν γενική αρχή, όταν η επέμβαση γίνεται σε επείγουσα βάση (π.χ. μεγάλη ολίσθηση) καλό είναι να αποφεύγεται στον ίδιο χρόνο άλλη βαριατρική επέμβαση. Όταν η αφαίρεση γίνεται προγραμματισμένα, μπορεί να συνδυαστεί με άλλη βαριατρική επέμβαση μετά από πολύ καλή συνεννόηση με τον ασθενή. Η επιλογή της νέας επέμβασης απαιτεί πολύ καλή συνεργασία του ιατρού με τον ασθενή και προσεκτική ενημέρωση.
